Er waait een nieuwe wind binnen het ouderschap.⁠Een vernieuwende, positieve, afgestemde bries blaast nieuwe inzichten binnen in ons gezinsleven.⁠⁠Als begeleidster van ouders en jonge kinderen met ASS, merk ik dat deze bries een verademing is binnen het opvoeden van kinderen met autisme.⁠⁠Voor kinderen met autisme kan de wereld chaotisch, onduidelijk en zeker soms onveilig aanvoelen.⁠Ze voelen zich vaak gespannen, uitgeput, onrustig, angstig en zijn op zoek naar zekerheden, verduidelijking en vooral verbinding.⁠Verbinding met iemand die hen geruststelt bij overweldigende gevoelens⁠.⁠Verbinding met iemand die hen de wereld uitlegt⁠.⁠Verbinding met iemand die luistert en kijkt naar wat er zich vanbinnen afspeelt.⁠⁠We willen een veilige haven bieden waar ontlading en overweldigende emoties een plaats hebben.⁠Waar ze worden gezien en gehoord.⁠Het maakt dat ons kind zich begrepen en veilig voelt.⁠⁠We gaan er niet meer vanuit dat een kind 'stout' is en daardoor een ouder 'slecht'.⁠We zijn ervan overtuigd dat een kind ons met zijn gedrag iets wil vertellen.⁠⁠Een kind zal luisteren als wij als ouder of ondersteuner luisteren naar hen.⁠⁠Met deze pagina hoop ik ouders, familie, leerkrachten, hulpverleners en vrijwel iedereen mee te nemen in de kracht van afgestemd opvoeden met kinderen met autisme.⁠

Wanneer we spreken over afgestemd opvoeden spreken we over afstemmen op ons kind en bewust zijn met onszelf.⁠⁠We proberen als ouder te groeien in het aanvoelen van onze eigen gevoelens en onderliggende noden en behoeften.We onzelf te reguleren, wat niet altijd makkelijk is.Soms hebben we het niet meegekregen binnen onze eigen opvoeding, of hebben we zelf een vervelende dag en worden we overspoeld door onze eigen emoties.Binnen aggestemd opvoeden proberen we onze focus te verleggen van 'gedragscontrole op korte termijn' naar het kijken van opvoedingsdoelen op lange termijn.⁠⁠Dit wil niet zeggen dat we negatief gedrag gewoon laten passeren. ⁠We kijken naar onderliggende redenen voor gedrag.⁠We stellen een liefdevolle grens, met respect voor de gevoelens die deze grens met zich meebrengt.⁠⁠We gaan minder uit van 'de ouder als allesweter'⁠We gaan ervan uit dat we elkaar iets te vertellen hebben. ⁠⁠Een kind dat op deze manier wordt ondersteund zal niet over zijn ouder heen gaan lopen.⁠Ze lopen naast elkaar, ieder met hun eigen mening, hun eigen persoonlijkheid en hun eigen limieten, maar wetende dat ze één team zijn.⁠

Afstemmen op je kind.Dit kan als ouder een hele ontdekkingstocht zijn, zeker wanneer er sprake is van autisme.⁠Welke gevoeligheden zijn er?Hoe kan mijn kind ontprikkelen?Welke signalen geeft hij en wat betekenen ze?Als ouder van een kind met autisme moet je met zoveel zaken rekening houden, en dat vraagt enorm veel energie.Al de goedbedoelde opvoedingstips uit de omgeving helpen vaak niet en maken je als ouder misschien wel onzeker of gefrustreerd.Bij autisme heb je ook vaak te maken met verschillende leeftijden in één klein lijfje.Zo is je kind zijn kalenderleeftijd misschien wel 10, maar heeft hij op cognitief niveau wel wat meer uitdaging nodig. Komt hij verbaal sterk over, maar functioneert hij sociaal-emotioneel veel jonger.Dit maakt het voor ouders enorm moeilijk om af te stemmen. Leg ik alles cognitief uit, want hij is zo sterk? Of stem ik me af sociaal-emotioneel, want van daaruit kan ik zijn gedrag kaderen? Op wel niveau benader ik hem nu het beste? Wat kan ik verwachten en wanneer moet ik mijn verwachting bijschroeven?⁠Bij ieder kind is het opnieuw een zoektocht naar hun gevoeligheden, hun manier van denken maar ook naar hun krachten en talenten.⁠Een gezonde nieuwsgierigheid en zin om het kind voor je te leren kennen is het begin van alles.⁠

We kunnen ons brein en dat van onze kinderen onderverdelen in drie aparte delen.⁠1. Het reptielenbrein , onze innerlijke krokodil.⁠2. Het zoogdierenbrein⁠3. Het menselijkbrein⁠⁠⁠Reeds in de baarmoeder ontwikkelt zich het reptielenbrein.⁠Dit brein is ons primitief brein en helpt ons overleven.⁠Wanneer we een lange tijd in hoge stress vertoeven of bij een gevoel van gevaar brengt dit brein ons in een flight (vluchtende), fight(vechtende) of freeze (afsluitende) toestand.⁠⁠Na een tijdje ontwikkelt zich het zoogdierenbrein.⁠Dit brein is het centrum van onze emoties.⁠⁠Het hoogte brein is het menselijke of denkende brein.⁠Dit deel is bij kinderen nog volop in ontwikkeling.⁠⁠Om het gedrag van een kind met autisme te kunnen kaderen, is het goed om te weten dat elk kind en elke volwassenen een raam bezitten.⁠Namelijk onze 'window of tolerance'.⁠Ieder raam is ook uniek.⁠Sommige hebben een groot raam en sommige een iets kleiner raam.⁠Kinderen met autisme behoren meestal tot die laatste groep.⁠De grootte van ons raam bepaalt hoe snel of hoe vaak we terugvallen op onze primitievere breinen. ⁠Het helpt ons anders te kijken naar het gedrag van onze kinderen en helpt ons om onze verwachtingen en aanpak af te stemmen.Want van een krokodil verwacht je niet hetzelfde als van een mens, toch?⁠Wil je meer weten over dat raampje van je kind ? ⁠Morgen meer! ⁠

Window of tolerance

Broken cookie is een metafoor in het leven geroepen door psycholoog Aletha J. Solter.Je zal het gebruik van dit metafoor ook regelmatig terug vinden bij andere profielen over afgestemd opvoeden.Een 'broken cookie' is een metafoor voor die laatste druppel die de emmer van je kind doet overlopen.⁠De overweldigende ontlading van een kind dat na school een koekje vraagt en ontdekt dat het koekje gebroken is.⁠'Is dit nu niet overdreven?': denken we als ouder.⁠Je kind reageert niet 'overdreven' maar geeft op dat moment toe aan de lading emoties en spanning die doorheen de dag werden opgestapeld.⁠ (Overprikkeling, camoufleren van het autisme, onverwachte verandering, opgebouwde spanning, ruzie met een vriendje, ...)⁠Elk kind en elke volwassene heeft wel eens een ontlading door een te vol emmertje.Bij kinderen met autisme vult dit emmertje zich veel sneller. Sommige kinderen hebben altijd al een gevulde bodem waardoor ze sneller aan hun limiet zitten.⁠Laten we proberen om de ontlading van ons kind te zien als een fortune cookie.⁠Zo eentje dat je krijgt op het einde van een Chinese maaltijd.Het moment dat het koekje breekt krijg je de kans om te gaan kijken wat er zich binnenin afspeelt.Soms moet je de spreuk een beetje ontcijferen .Soms even laten bezinken.Soms heb je geen zin in die zever en heb je misschien thuis toch weer spijt dat je het niet gelezen hebt.En soms weet je meteen wat ze ermee bedoelen.Een 'fortune cookies' van een kind met autisme kan zowel te hard als te zacht gebakken zijn.Sommige kinderen hebben een heel zacht gebakken koekje, dat voortdurend lijkt te breken.Bij te harde koekjes voel je dat er een ontlading moet komen. Maar de ontlading laat op zich wachten, waardoor je voelt dat je kind niet op zijn gemak is.Vaak merken we dit aan actie-reactie gedrag.(Hierover binnenkort meer.)Hoe vaak of hoe intens het koekje van je kind ook breekt, het zegt niets over jou als ouder.⁠Die ontlading heeft een functie en mag er zijn!⁠

de koppigheidsfase', 'een sterk ikje', 'de scheidingsangst.'Veel gebruikte begrippen binnen de sociaal-emotionele ontwikkeling.Wanneer we het gedrag van kinderen met autisme willen kaderen is het belangrijk om te weten binnen welke fase ze functioneren.Dit helpt ons om onze verwachtingen af te stemmen en zo zorgen we ervoor dat we ons kind niet overvragen.Niet reële verwachtingen geven zowel ouders als kinderen een gevoel van angst, stress, onzekerheid, spanning, ...We merken dat deze ontwikkeling meer tijd vraagt bij kinderen met autisme.Ze doen langer over een bepaalde fase en/of lijken soms terug te vallen naar jongere fasen.Neem bijvoorbeeld een kind dat op school goed lijkt te functioneren, aandacht heeft voor leeftijdsgenootjes, beginnende empathie lijkt te ontwikkelen. We stemmen onze verwachtingen misschien af op een kind in fase 4.Maar thuis heeft hij de constante nabijheid van de ouders nodig en kan hij bijvoorbeeld niet zelfstandig slapen in een eigen kamer of in een andere ruimte vertoeven.Anton Došen, Nederlands kinderpsychiater, verdeelde de ontwikkeling van een kind van 0-12 onder in 5 verschillende fasen.- de adaptatiefase- de socialisatiefase- de individuatiefase- de identificatiefase- de realiteitsbewustwordings faseWanneer we meer weten over de sociaal-emotionele ontwikkeling van ons kind, kunnen we milder kijken naar onze kinderen en bepaalde gedragingen plaatsen als 'eigen aan die fase.'We kunnen als ouder, volwassene, hulpverlener die ontwikkeling van kinderen niet versnellen door te straffen en te belonen.Wanneer een kind zich nog bevindt in de nabijheidsfase en last heeft van separatieangst, is het naar mijn mening onmogelijk om hem een stickertje te geven elke keer als hij flink de poort binnen wandelt zonder te huilen.We leren ons kind om zijn 'onveilig' gevoel te negeren en over zijn grens te gaan.Laten we kijken naar wat onze kinderen kunnen en ons als volwassene aanpassen aan hun noden.Wat heel vaak gebeurt het nog andersom.

Een kind is niet zijn autisme.⁠Het is een stukje van zoveel meer.⁠⁠We zijn als volwassene soms geneigd om het gedrag en de gevoelens van onze kinderen in hokjes te steken.⁠'Hij is een bangerik'⁠'Zij is een druktemaker'⁠⁠Probeer het eens anders te bekijken.Een kind is geen bangerik maar voelt zicht bang.⁠⁠Een kind is geen druktemaker maar ervaart misschien die drukte in zijn hoofd.⁠Autisme is een gedragsdiagnose maar gaat over een andere manier van denken.⁠Dat denken kunnen we niet waarnemen maar via het gedrag van ons kind kunnen we dit wel observeren.⁠⁠Laten we het gedrag en die onderliggende gevoelens van kinderen met autisme niet in hokjes duwen.⁠⁠Een kind met ongewild lastig gedrag, heeft geen stout-isme.⁠Met zijn gedrag wilt hij ons vertellen dat het vanbinnen soms teveel wordt.⁠⁠Een kind dat zich terugtrekt en veel angsten ervaart, heeft ook geen flauw-tisme.⁠De wereld voelt onveilig, ga kijken hoe je die wereld weer betrouwbaar kan maken.⁠⁠Er zijn zoveel kinderen die hun autisme bijna niet laten zien. Ook deze groep moet gezien worden!⁠Het gedrag lijkt dan misschien wel 'mainstream' maar vanbinnen in hun hoofdje worden er overuren gedraaid.⁠⁠⁠

Wanneer we spreken over grenzen stellen, denken we vaak meteen aan zeer autoritaire grenzen.Grenzen die duidelijk worden gemaakt met een luide, kordate stem.Wanneer we het hebben over liefdevolle grenzen spreken we over het bieden van een duidelijke, afgestemde grens. Wetende dat deze grens overweldigende gevoelens met zich meebrengt.We maken ons er op attent dat hun gevoelens er mogen zijn.Die gevoelens willen niet zeggen dat je kind onbeleefd of ongehoorzaam is.Voor kinderen met autisme kan het krijgen van een grens gevoelens zoals onrust, spanning, stress en rusteloosheid met zich meebrengen.Ze hadden een plan in hun hoofd en wij als volwassenen brengen dat in de war.Ze moeten schakelen en afstappen van hun eigen verwachting en weten soms niet goed wat de volgende stap kan zijn.'Als ik nu niet op de Ipad mag, wat mag ik dan wel ?'Zich inbeelden wat ze dan gaan doen, in plaats van die Ipad, is moeilijk.Het kan goed zijn dat jouw kind je hulp hierbij nodig heeft.In het algemeen is een regel vaak afhankelijk van de context waarin we ons bevinden.Denk maar aan 'frietjes eten' bijvoorbeeld.Als we alleen thuis zijn met mama en/of papa mogen we onze frietjes eten met onze handen en eten we uit de verpakking.Maar wanneer er vrienden zijn moeten we eten op een bord en zijn onze handen nog oké.Op restaurant moeten we deze dan weer met mes en vork eten.Dit kan voor een kind met autisme moeilijk zijn.Bespreek de uitzondering en luister naar wat dit met hen doet.Zeg in plaats van wat niet mag, wat je wel van hen verwacht.Dit maakt dat we duidelijker en positiever met ons kind communiceren.Ondanks dat het krijgen van grenzen moeilijk kan zijn voor je kind, is het toch belangrijk dat je het doet.Het stellen van grenzen biedt duidelijkheid.Ze geven je kind een houvast en ze zorgen voor een bepaalde regelmaat.Dit zijn allemaal belangrijke zaken die nodig zijn om je als kind veilig te voelen.En dat veilig gevoel is voor kinderen met en zonder autisme heel belangrijk.Dat veilig gevoel zorgt ervoor dat ze kunnen leren en ontdekken.Dus een kleine reminder aan onszelf:Grenzen helpen onze kinderen groeien!

Los van het feit dat straffen en belonen niet meegenomen wordt binnen de visie van afgestemd opvoeden, merken we ook al enige tijd dat ouders vertellen dat het straffen en belonen niet werk bij hun kind.⁠⁠'Dat werkt echt niet bij haar straffen. Ze doet het de volgende keer gewoon terug!'⁠'Hij wil het zelfs niet doen met een beloningssysteem.'⁠⁠Het lijkt alsof kinderen met autisme niet reageren op een straf of een beloning, zoals wij dat zouden verwachten.⁠Maar hoe komt dat ?⁠⁠Kinderen met autisme zijn detaildenkers of anders verwoord ze denken losgekoppeld.⁠Ze nemen de wereld waar in fragmenten en vormen nadien een geheel. ⁠Ze denken niet samenhangend dus hun gedrag en het gevolg daarvan, zijn voor hen twee aparte zaken.⁠Dit maakt dat ze de link tussen de straf en hun gedrag niet zullen meenemen naar de toekomst.⁠⁠Ook bij ' het negeren van gedrag' komen we niet tegemoet aan de noden van een kind met autisme.⁠Ze moeten duidelijk, van ons als volwassene, horen wat we van hen verwachten en welk gedrag niet oké is.⁠Dit doen we niet wanneer we de andere kant opkijken. Je hebt vast al wel eens horen zeggen:'The kids who need the most love will ask for it in the most unloving ways.'Net bij negatief gedrag is onze nabijheid en liefde ook zo belangrijk.Ook de typische beloningsmomenten zoals potjestraining, flink gaan slapen, bord leeg eten zijn niet echt afgestemd op de noden onder het gedrag.⁠Een kind dat bijvoorbeeld ondergevoelig is voor de singalen in zijn lichaam zal veel moeilijker en soms ook te laat de prikkel van een volle blaas doorkrijgen.⁠Ons kind straffen of belonen voor iets dat ze niet voelen lijkt me dan ook niet gepast.⁠⁠Wat voor mij ook samen gaat met afgestemd opvoeden is het niet oordelen over een ander.⁠Ook niet over elkaar als ouder, dus...⁠⁠Lieve ouder,⁠Gebruik jij wel nog straffen en belonen?⁠Of merk je hier af en toe toch nog naar terug te grijpen?⁠Dit maakt van jou geen slechte ouder!⁠We doen wat we kunnen en het afstappen van wat we kennen is een serieuze job⁠.Het is belangrijk dat je doet waar jij je goed bij voelt, want ook dat straal je uit op je kind!⁠

Slaapmoeilijkheden komen vaak voor bij kinderen met autisme.⁠Voor deze duikende dinsdag neem ik jullie mee naar enkele mogelijke onderliggende oorzaken.⁠Slaapproblemen kunnen we onderverdelen in inslaapproblemen en doorslaapproblemen.Sommige kinderen hebben beide.De slaap van onze kinderen heeft een rechstreeks effect op onze energie.Door een tekort aan slaap zijn we vermoeid en onze eigen emmer loopt sneller over.'s Avonds zijn we opgelucht wanneer we eindelijk tijd voor onszelf kunnen nemen, waardoor we onze kinderen snel snel in hun bed willen leggen.Die druk en spanning heeft effect op je kind.Het gaan slapen wordt een strijd.Jij wilt wat ruimte en me-time maar je kind heeft misschien net jouw nabijheid extra nodig.Maar hoe zorg ik nu ook voor mezelf?Kijk wat voor jullie werkt en hoe je tegemoet komt aan de noden van je kind.Zet bewust in op die ontprikkeling doorheen de dag en voor het slapen.Slaapproblemen kunnen zeker ook hun oorsprong vinden binnen gebeurtenissen overdag.Sommige kinderen vinden hun rust in sensorische hulpmiddelen zoals een zwaartedeken, slaaptunnel, zachte muziek of geuren,...Misschien werkt voor jullie het co-slapen?Of misschien hebben jij en je partner een beurtrol?En slapen jullie beurtelings bij je kind op de kamer zodat de andere kan doorslapen?En dan hebben we ook nog het beroemde matrasje van Nina Mouton.Dit kan wanneer je kind in slaap kan vallen zonder jouw nabijheid en beseft dat jullie niet weg zijn.Je kind weet goed waar jullie zijn, ook al ziet hij jullie niet.Wanneer je kind dan 's nachts wakker wordt kan hij de weg vinden naar het matrasje naast jouw bed.Slaapmoeilijkheden...Het is vemoeiend, frustrerend en je zit vaak met de handen in het haar.Weet dat je niet alleen bent.Neem je tijd om op zoek te gaan naar wat jullie gezin nodig heeft.En heb je iets gevonden dat werkt?Zorg ervoor dat je niet te snel naar de volgende stap gaat.Hou het even zo.Je zorgt voor die basisrust en veiligheid die nodig is om te groeien!

Doorheen de dag krijgen onze kinderen veel prikkels te verwerken.Het is belangrijk dat we hen regelmatig de kans geven om te ontprikkelen.Kinderen zonder autisme hebben een soort van filter, die ervoor zorgt dat de belangrijke ende niet-belangrijke prikkels van elkaar gescheiden worden.Kinderen met autisme hebben deze filter niet. Hierdoor is het voor hen zeer moeilijk om een onderscheid te maken tussen al deze geuren, kleuren, smaken, geluiden,... .Kunnen dan alleen kinderen met autisme overprikkeld zijn?Zeker niet!Doordat zij geen filter hebben zullen ze wel sneller overprikkeld geraken en dus ook sneller nood hebben aan ontprikkel momentjes.Hoe een kind deze overprikkeling uit, is afhankelijk van kind tot kind.Sommige kinderen trekken zich terug , zijn moe en lijken futloos.Andere kinderen zijn explosief, emotioneel en tonen misschien drukker gedrag.Wanneer we inzetten op ontprikkeling zorgen we ervoor dat de rust in het hoofd van ons kind kan terugkeren.We weten allemaal waarom die rust zo belangrijk is.Maar hoe weet ik nu wat mijn kind nodig heeft om te ontprikkelen?Observeer hen goed.Waar zijn ze gevoelig aan ? (Harde geluiden, felle lichten, ...)Naar welke prikkels grijpen ze zelf terug om rustig te worden? (Spiegelende voorwerpen, muziek, beweging, een rustgevende geur, ... )Ontprikkelen is niet alle prikkels in de omgeving verwijderen.Je mag gerust een aantal gecontroleerde prikkels aanbieden.Kijk hiervoor naar de prikkels die je kind tot rust brengen.Misschien heeft hij nood aan een rustgevende geur na school?Of is bewegen een goede uitlaatklep?Of gebruiken jullie een koptelefoon met muziek?Wees ook niet bang om prikkels te combineren.Combineer die koptelefoon met beweging.Of een geurtje met lichtjes in een tent.Bied deze ontprikkeling na een druk moment maar zeker ook preventief.De juiste manier vinden om te ontprikkelen is een zoektocht.Een zoektocht die ook tijd nodig heeft.Verwacht niet meteen resultaat. Deze hulpmiddelen hebben hun tijd nodig om te bezinken.

Je kind komt thuis van school en het lijkt alsof hij op oorlogspad is.⁠Hij vertoont testend gedrag en het lijkt alsof hij iedereen wilt uitdagen.⁠⁠Hij duwt voortdurend met zijn voet tegen kleine zus.⁠Ze blijft achter jouw rug telkens weer de televisie aanzetten.⁠Of het dier des huize vindt geen minuut rust meer.⁠⁠Je zou bijna durven denken:⁠'Maar kijk, dat is nu toch echt om mij te treiteren!'.⁠'Hij weet echt waar mijn knoppen staan!'⁠⁠Ook onder dit gedrag zit een nood.⁠De nood aan voorspelbaarheid, nabijheid, ontprikkeling, ... .⁠⁠Na een drukke dag school of een drukkere activiteit, is het chaos in het hoofd van een kind met autisme.⁠Al deze indrukken en prikkels hebben ervoor gezorgd dat je kind zich onrustig, gespannen, machteloos en misschien wel angstig voelt.⁠⁠Een natuurlijke reactie is dan, om op zoek te gaan naar zekerheden.⁠Je kind gaat onderzoeken of zijn wereld nog wel klopt.⁠⁠'Als ik aan de hond zijn staart trek... Ja! Dan blaft hij!'⁠'Oef, mijn wereld klopt.'⁠⁠'Als ik aan mama haar trui blijf trekken ... Ja! Het klopt!'⁠⁠Het belangrijk om dit gedrag liefdevol te begrenzen.⁠Het is oké dat je kind zich onrustig voelt en hierdoor controle wilt hebben.⁠Het gedrag dat er bij komt kijken is niet oké en dit mogen we naar hun toe communiceren.⁠⁠Benoem de gevoelens van je kind en blijf nabij.⁠Door hen apart te zetten in de gang of bijvoorbeeld in de hoek, geven we nog meer voeding aan die onderliggende gevoelens.⁠Je kind voelt zich nog onrustiger en heeft jou net nu erg nodig.⁠⁠Bied een liefdevolle grens.⁠Kom samen tot rust en kijk wat je kind nodig heeft.⁠⁠Geef hen nadien de controle door hen te laten kiezen.⁠'Ga je tekenen of ga je met mij mee de was in de droogkast steken?'⁠⁠Bied voorspelbaarheid en vertel wat er nog staat te gebeuren.⁠Je kan dit natuurlijk ook visualiseren.⁠Maar ga er niet meteen vanuit dat je kind dit zelfstandig kan.⁠⁠

Het krijgen van cadeautjes brengt bij ieder kind spanning mee.⁠Voor kinderen met autisme kan dit echter zoveel onduidelijkheid en stress geven, waardoor het krijgen van cadeautjes niet meer fijn voelt.⁠Dit is ook als ouder enorm moeilijk.⁠Misschien vragen jullie wel op voorhand aan de familie wat er in de pakjes zit ?⁠Of maken jullie een lijstje waar de familie zich aan moet houden?⁠Ook voor hen is het belangrijk om te weten waarom dit voor hen juist rust biedt.⁠Voor kinderen met autisme kan het ook moeilijk zijn om de tijd in te schatten.⁠Vaak liggen er al pakjes onder de boom het weekend na Sinterklaas.⁠'Je mag ze open doen bij Kerstavond.'⁠Maar ja , wanneer is dat dan?Het maken van een aftelkalender kan je kind daarbij helpen.⁠Of misschien leggen jullie de pakjes er pas de avond voordien.⁠⁠Wring jij je soms als ouder in allerlei bochten?⁠Voelt het voor jou nog wel oké?⁠Kijk gerust ook even naar jezelf.⁠Wat vind jij fijn en hoe kan je dat afstemmen op je kind.⁠⁠Soms zijn we geneigd om alles zo te organiseren dat onze kinderen er niet teveel 'last' van hebben.⁠Maar hebben ze er ook echt last van?Of vinden het als ouder moeilijk om deze overweldigende gevoelens op te vangen?⁠Stel jezelf eens die vraag want dit is voor ieder kind anders.⁠Kan je kind niet meer slapen of merk je dat het echt teveel is,⁠Ga dan zeker op zoek naar wat voor hem helpt.⁠⁠Voor sommige kinderen is de spanning en de zenuwen wel draaglijk.Laat deze gevoelens er dan gerust zijn.Te lang en te intensief spanning of stress ervaren is niet oké!Maar hoe het juist voelt voor jouw kind?Dat kan jij als ouder het beste aanvoelen!

Zoals ik eerder schreef kan het krijgen van pakjes voor enorm veel stress en spanning zorgen.⁠Niet alleen de inhoud en het lang wachten kunnen een oorzaak zijn.⁠Ook het openen en wat daar op volgt kan je kind zenuwachtig, onzeker of verlegen maken.⁠Iemand bedanken voor een cadeautje lijkt de meest evidente zaak ter wereld te zijn.⁠We mogen onze kinderen best leren dat dit beleefdheid is en dat het fijn is om iemand te laten weten dat je dankbaar bent.⁠Maar hoe doen we dat afgestemd op hun niveau?⁠Er staan andere mensen te kijken.⁠Je kind voelt een bepaalde druk.⁠Of vaak zijn kinderen nog overspoelt door de inhoud van hun pakje.⁠Dan hebben ze misschien wel eventjes tijd nodig om te kunnen schakelen.⁠⁠We kunnen hen dwingen om die 'dank u' stilletjes te fluisteren of we kunnen kinderen leren hoe het voelt om dank u te willen zeggen.⁠⁠Dit kunnen we niet leren wanneer we druk zetten en iets verwachten waar ze zich niet veilig bij voelen of misschien de reden 'waarom' niet begrijpen.We kunnen hen dit leren door zelf een voorbeeld te zijn.⁠Zeg jij gemakkelijk dank u, in de winkel , op straat?⁠Bedank jij wel eens je kind?⁠Voor een gezellige avond?⁠Voor die ene knuffel of wanneer hij de pot confituur doorgeeft?⁠⁠Het is oké om je kind beleefdheid en dankbaarheid mee te willen geven.⁠Kijk naar jouw verwachtingen.Wat vind jij belangrijk?Vraag je af of dit afgestemd is op je kind.En communiceer vervolgens je verwachtingen.Denk hier goed bij na want dit is belangrijk voor een kind met autisme.Neem nu het volgende voorbeeldZeg je dank u, als je het pakje krijgt of nadat je het hebt open gedaan?Want heel stiekem verwachten we dus eigenlijk twee keer een dank u!Is dit nodig? Wat kan ik van mijn kind verwachten?Probeer op lange termijn te focussen.We willen niet dat onze kinderen beleefdheid en dankbaarheid uiten gewoon omdat 'het zo hoort.'⁠We willen dat het iets eigen is en iets natuurlijks wordt.⁠En natuur heeft nu eenmaal tijd nodig om te groeien!⁠

Hebben jullie thuis ook wel eens plots een clowntje dat het huis op stelten zet?⁠Gekke mopjes, een gek taaltje,op de grond vallen,gek lopen te springen,...Het clowntje kan eender wanneer op bezoek komen.⁠Aan tafel...⁠Wanneer er (onverwachts) bezoek is...⁠In de kring in de klas...⁠Bij een familiefeestje...⁠⁠Clownesk gedrag is gedrag waar we als volwassenen moeten onderduiken.⁠Je krijgt misschien het gevoel dat je kind graag in de belangstelling staat maar vaak is het juist het tegenovergestelde.⁠Clownesk gedrag komt vaak voor bij onzekerheid, onduidelijkheid, spanning, ... .⁠⁠Wanneer we kinderen straffen omwille van hun gedrag zetten we niet in op de oorzaak van dit gedrag.⁠We voeden als het ware, deze onderliggende gevoelens nog meer.⁠Maar hoe kan je dit als ouder nu wel aanpakken?⁠⁠❋Nabijheid⁠Het is voor je kind moeilijk om dit gedrag uitzichtzelf te stoppen.⁠Hij heeft jouw nabijheid nodig om dit gedrag te keren.⁠⁠❋Hulp bij het reguleren van emoties⁠Welke gevoelens zitten er onder het gedrag?⁠Is jullie planning in de war door het onverwachte bezoek?⁠Zorgt een eetmoment voor veel prikkels en is je kind overspoelt?⁠Of heeft je kind last van de belangstelling wanneer hij iets mag vertellen in de klas?⁠Benoem het gevoel dit helpt je kind om te begrijpen wat er gebeurt.⁠❋Informatie⁠Hoe lang blijft het bezoek?⁠Wat gaan we doen op het familie feestje?⁠Over wat gaan we vertellen in de kring?⁠Vaak komt clownesk gedrag voort uit een onzekerheid of angst.⁠Hierdoor kunnen kinderen nood hebben aan bijkomende informatie.⁠⁠❋Invulling⁠Als ik niet de clown mag uithangen, wat dan wel?⁠Help hen een invulling te geven nadat je rust hebt ingebouwd.⁠Zeg wat wel mag in plaats van wat niet.⁠⁠Niet elk onstuimig of clownesk gedrag is negatief.⁠Het kan ook zijn dat je kind bepaalde zaken uittest binnen zijn veilige haven.⁠Een mopje dat gemaakt werd door een vriend.⁠Het uittesten hoe je anderen aan het lachen brengt.⁠⁠Wanneer je dit gedrag opmerkt is het weer tijd om ons duikpak aan te trekken en te duiken onder het gedrag.⁠

Wanneer we denken aan zintuigen, denken we aan de vijf bekendste onder hen.⁠Zien, horen, voelen, voelen en ruiken.⁠Toch zijn er nog enkele belangrijke bijkomende zintuigen die ik jullie graag wil meegeven de komende weken.⁠⁠Het eerste zintuig is de proprioceptie.⁠Proprioceptie is ons 'bewegingszintuig'.⁠Het neemt de prikkels van ons lichaam en onze ledematen waar.⁠Bij kinderen met autisme spreken we eerder over een ondergevoeligheid op dit zintuig.⁠Dit wil zeggen dat de prikkels niet sterk genoeg doorkomen en dat kan zich uiten in:⁠- Hangen tegen voorwerpen en/ofmensen⁠- Moeite met hanteren vankleinere voorwerpen⁠- Regelmatig struikelen⁠- Voorwerpen laten vallen⁠- Minder goed aanvoelen van eigen lichaamsingalen⁠.Dat laatste is dus ook prikkels waarnemen vanbinnen in je lichaam.Dit noemen we de interoceptie.De prikkels binnenin je lichaam bijvoorbeeld: een volle blaas, dorst-en honger gevoel maar dus ook gevoelens want die hebben ook lichamelijke gevolgen.Bv hartklopping, rillen, ... .⁠Er is dus een relatie tussen het proprioceptie zintuig en het registreren, aanvoelen van onze gevoelens,...En dit in de twee richtingen.⁠⁠We zien dat emoties een rol hebben op de ervaringen en prikkel in ons lichaam.⁠bv. gespannen spieren of het ineenkrimpen bij angst.Hartkloppingen,... .⁠Maar ook bewegingen hebben een invloed op onze emoties.⁠denk maar aan spierontspanning, yoga, joggen,... .⁠Het zal jullie dus niet verbazen als ik zeg dat het hier om een belangrijk zintuig gaat.⁠Maar een relatief onbekend zintuig.⁠⁠Het is uitproberen welke oefeningen goed zijn voor jouw kind.Is het yoga, wobbelen, springen in bergen kussens,... ?Zet in op de beweging van het lichaam, op druk uitoefenen met de ledenmaten, ademhaling,... .Je kan het ook zeker combineren met een andere activiteit.Bijvoorbeeld op een wobblebord een half uurtje televisie kijkenOf je huiswerk maken.⁠De proprioceptie en de interoceptie zijn de koning en de koningin van de zintuigen.Verborgen in hun paleis maar met een zeer belangrijke rol!

Vandaag weer wat meer informatie over één van de onbekendere zintuigen, namelijk het vestibulaire.⁠Onbekend maar zeker niet onbelangrijk.⁠⁠Het vestibulair zintuig vertelt je voortdurend meer over de stand en de positie van je hoofd.⁠Integenstelling tot het proprioceptie zintuig kan je hier zowel overgevoelig als ondergevoelig voor zijn.⁠⁠Overgevoelig wilt zeggen dat je kind extra gevoelig reageert op een prikkel.⁠Bij het vestibulair zintuig kan je dit merken door bijvoorbeeld angstig te zijn op draaimolens, schommels,...Kinderen hypergevoelig op vestibulair ervaren het draaien en kantelen van hun hoofd als storend.⁠Iets oprapen op de grond, naar beneden kijken bij de kapper, schuin naar het schoolbord moeten kijken, ...⁠⁠Wanneer je ondergevoelig bent, reageer je niet of te weinig op deze prikkels.m zijn kinderen die juist deze prikkels opzoeken.⁠Schommels, bewegingen, tuimelen, schudden met het hoofd, ...Belangrijk om te weten is dat je bij hypergevoeligheid als ouder mee kan ondersteunen.Overloop de dag van je kind.Zijn er momenten die je meer kan afstemmen op deze hypergevoeligheid?⁠Bijvoorbeeld de schoenen op een plankje plaatsen en niet helemaal onderaan in de kast.⁠De grootste tip bij een ondergevoeligheid is: toestaan!Laat je kind tuimelen en ondersteboven hangen. Hoe gek het er ook uitziet.Zet dit bewust in om te ontprikkelen.Ga na het school 10 minuten schommelen.⁠Of leg een mat open en doe samen turnoefening.⁠Koprol, wandelen op handen en voeten, dans de limbo onder een bezemsteel, ...⁠⁠Het kan ook zijn dat je kind deze prikkels opzoekt om een manier die niet oké is. Probeer dit gedrag dan te buigen zonder dat je, je kind de nood aan deze prikkels ontneemt.⁠Hoofdbonken tegen een muur is niet veilig, maar op een kussen kan je dit gerust toelaten.⁠Maar misschien kan je het ook wel buigen naar een hele andere activiteit zoals handstand of radslag.⁠⁠Het kan soms moeilijk zijn om een onderscheid te maken tussen proprioceptie en het vestibulaire zintuig.⁠Probeer je als ouder niet teveel blind te staren op deze begrippen.⁠Door je kind te observeren krijg je ook al heel wat informatie.⁠

Het klinkt allemaal zo vanzelfsprekend.Maar wat als het nu stormt bij ons als ouder? Wat doe je dan?Er zijn verschillende manieren om die storm in ons te trotseren.☁Minimaliseren'Zeg, ik ben me aan het aanstellen, het is maar een beetje motregen'Je neemt jezelf en je eigen gevoelens niet serieus.Je oordeelt over je eigen gevoelens.Je mag als ouder een rotdag hebben en het is oké om niet altijd even afgestemd te kunnen reageren.De emoties van kinderen mogen er zijn,maar die van jouw zijn minstens even belangrijk.☁NegerenHet stormt, maar jij zet je zonnenbril op.Maar vaak gebeurt er dan iets speciaal bij kinderen.Zij voelen namelijk heel goed aan wanneer de binnen -en de buitenkant van mama en/of papa niet klopt.Je bent anders dan anders en dat kan voor hen onvoorspelbaar zijn.Je probeert hetzelfde te doen, maar je bent sneller prikkelbaar of emotioneel. Waarom neem je, je zoon of dochter niet mee naar het raam?Laat hen de storm zien.Informeer en bereid hen voor op wat jij gaat doet en wat zij kunnen doen tot de storm is gaan liggen.☁AccepterenJe bent je ervan bewust dat een storm bij het leven hoort en dat een storm ook een functie heeft.Je weet dat een storm altijd weer gaat liggen.Wanneer je dat beseft, kan je met een gerust hart naar buiten gaan.Ga maar even staan in de storm en voel wat er op je afkomt.Stress? Moe? Machteloosheid?Je zal merken dat het benoemen van je eigen emoties ervoor zorgt dat de storm beetje bij beetje kan gaan liggen.Hij wordt overzichtelijker en het kan je helpen om terug helder te kijken.Onze stormen leren trotseren en accepteren is een metafoor voor het reguleren van onze eigen emoties.Onze emoties moeten eerst een plekje krijgen voor we de emoties van ons kind helpen reguleren.Want wanneer twee donkere wolken elkaar treffen ontstaat er bliksem en donder.Lukte het niet om je eigen storm eerst te trotseren?Dat is ook oké en menselijk.Ga nadien samen buiten zitten en vertel over je storm.Dat hij heftig was, maar nu voorbij.Zeg sorry voor de hagelbollen en de donder die onbedoeld op je kind terecht kwamen.Zo leer je kinderen dat een storm oké is.Zowel bij jou als bij hen.

ngst en autisme gaan vaak hand in hand.⁠Maar hoe komt dat nu ?⁠⁠Wanneer alles perfect of goed verloopt ervaar je fijne gevoelens zoals rust, kalmte,...Je bent in balans en op je gemak.⁠Je hoeft niet angstig te zijn want alles is onder controle.⁠⁠Maar dat 'het-loopt-perfect-gevoel' kan snel worden verstoord, door onverwachte gebeurtenissen, verkeerde inschattingen, onvoorspelbare anderen...⁠Je hoort mij al komen, dit is zeer herkenbaar voor kinderen met autisme.⁠Ze ervaren de wereld anders.De wereld is onvoorspelbaarder en soms gebeurt het dat je kind, vanuit een anders denken, de situatie misschien anders had ingeschat of niet zag aankomen.Dan is het natuurlijk een begrijpbare reactie om deze situaties te willen over-controleren of ze gewoon krampachtig te vermijden.⁠⁠Voor een kind met autisme kan elke onverwachte gebeurtenis of nieuwe activiteit, angsten met zich mee brengen.⁠Ze hebben een gevoel van 'controleverlies' dat hen uit balans brengt.⁠(Leren fietsen, naar een nieuw restaurant gaan, ...)⁠'Wat gaat er nu gebeuren?'⁠Ik luisterde vorige week naar de podcast van @kristienwollants over faalangst en perfectionisme.⁠Waar @khammenecker vertelde over haar startpunt bij de begeleiding van kinderen met faalangst en/of perfectionisme.⁠⁠'Het opzet van therapie, bij faalangst en perfectionisme,⁠is niet het geven van meer controle.⁠Het is om kinderen te leren omgaan met onzekerheid. ⁠Want zekerheid is een illusie.'⁠⁠En dit is ook een belangrijk inzicht in het omgaan met angsten en kinderen.⁠⁠Maar hoe dan bij een kind dat vaak het gevoel van controleverlies ervaart?⁠Blijf hen informeren, voorbereiden, ga in gesprek maar maak ook ruimte voor de frustratie, angst, ... ⁠Het is, bijvoorbeeld, oké om zenuwachtig te zijn voor dat eerste plonsje in het nieuwe zwembad.⁠Ga samen met je kind, stap voor stap op zoek naar dat gezond controle-gevoel.⁠Maar ga niet meteen dat zwembadje afbreken.⁠We willen onze kinderen niet angstig zien.⁠We willen het dan ook zo snel mogelijk oplossen.⁠Maar is dat echt wat ze nodig hebben?⁠⁠Ga zeker een kijkje nemen bij deze ongelofelijk interessante podcast! ⁠

Voor sommige weer aanpassen terwijl andere terug genieten van de vaste structuur.Ook voor kinderen met thuisonderwijs kan deze switch weer even wennen zijn.Het is als ouder belangrijk om de komende dagen je duikbril op te zetten. Na de vakantie kan het goed zijn dat je kind weer even minder goed eet, slaapt,... .Met onze duikbril kunnen we hen ondersteunen en opvangen wanneer ze nood hebben aan ontlading, informatie, nabijheid, ... .Ik zou graag nog even langer stilstaan bij een stukje rond afscheid.Neem je tijd voor afscheidPlan 's ochtends meer tijd in voor jezelf en de kinderen.Sta een beetje vroeger op een neem wat tijd voor jezelf.Zo kan je met een rustige houding je kinderen klaarmaken voor school.Reken wat meer tijd voor het wassen, aankleden, fietsen naar school.Een kind met autisme heeft tijd nodig om terug te schakelen naar een andere routine.Wanneer wij als ouder een tijdsdruk voelen geven we deze ook, onbedoeld, door aan onze kinderen.Neem ook tijd voor het afscheid aan de schoolpoort.Kijk naar je kind, wat heeft het nodig?Sommige kinderen lopen vlot de poort binnen maar anderen vinden dit weer moeilijker.Vind je het vervelend omdat ze op school geloven in 'de korte pijn'?Neem uitgebreid afscheid in de auto, de fietsenstalling, ...Maar nodig de juf of meester misschien ook eens uit voor een gesprek.Vertel hen waarom jij dit zo belangrijk acht voor je kind.We zeggen vaak dat we ons moeten afstemmen op ons kind.Maar hoe zou het voor een kind voelen als volwassenen zich ook afstemmen op elkaar?Wat als de meester aan de schoolpoort zich afstemt op de ouder die het kind komt afzetten?Jij bent de veilige haven van je kind.Als je kind, aan jou voelt dat het oké is zal dat ook een rust brengen bij hem.Ga als leerkracht en ouder in verbinding met elkaar.Je zal als ouder met een geruster hart je kind kunnen aangeven.En zo wordt juf of meester een veilige andere die herkenbaar aanvoelt, omdat ze zijn afgestemd op wat voor je kind betrouwbaar voelt.Inspiratie nodig?Ga eens kijken in de sokkenlade van @calommekimof bij de hartjes van @praktijkneleflamang

'Mensen met autisme hebben geen empathie'Sommige zijn akkoord. 'Want dat is nu toch juist één van de kernthema's bij autisme?'Anders zijn resoluut tegen.'Hoe verklaar je anders dat kinderen met ASS soms juist zoveel aanvoelen?'Recentelijk onderzoek heeft aangewezen dat bovenstaande stelling niet meer aan de orde is.Dit wil natuurlijk niet zeggen dat je kind geen moeilijkheden ervaart rond dit thema.We moeten het begrip empathie veel ruimer bekijken.Splits het begrip empathie eens op in:✺Opmerkzaam zijn voor de gevoelens van anderen.✺Interpreteren van de gevoelens van anderen.✺Voelen wat de ander voelt.✺Afgestemd reageren op de gevoelens van een ander.Wat we opmerken is dat kinderen met autisme vooral moeilijkheden ondervinden in het opmerken, interpreteren en afgestemd reageren.Maar ook dit is bij ieder kind verschillend.Sommige kinderen voelen enorm goed aan, dat iemand uit balans is (1) maar weten totaal niet hoe ze hier gepast op moeten reageren. (4).Het is dus belangrijk dat we empathie breder bekijken.Probeer af te stappen van het idee 'mijn kind is niet empathisch'.Maar kijk naar de verschillende aspecten van empathie.Wat voelt je kind wel aan ?En welke aspecten zijn voor hem moeilijker?Het is ook belangrijk om te weten dat empathie zich veel later ontwikkelt, dan wat wij als volwassenen verwachten.Pas in de 4de sociaal-emotionele fase, spreken we van een 𝗯𝗲𝗴𝗶𝗻𝗻𝗲𝗻𝗱𝗲 empathie!En je hoort het beginnend, deze empathie is nog zeer egocentrisch.Van een kind dat functioneert binnen die drie jongere fasen, kunnen we dus nog geen empatisch vermogen verwachten.Zie het ontwikkelen van empathie als een rugzakje.Doorheen hun leven vullen ze dat rugzakje met ervaringen die ze meenemen.Als ouder kan je dit rugzakje vullen door te vertalen.Vertaal wat er bij hen gebeurt, bij jezelf en een ander.Help hen zoeken naar hun eigen gevoelens en grenzen.Maar vertel ook over je eigen gevoelens en die van een ander.Zodat je kind dit mee kan nemen in zijn rugzakje!Stem je af op het rugzakje van je kind.Je stuurt een instappertje ook niet met een grote, volwassenen rugzak naar school.

'Empathierugzakjes' zijn net zoals mensen uniek.⁠Je hebt ze in alle geuren en kleuren.⁠Je hebt trekkersrugzakken, grote en kleine rugzakken, heuptasjes, ... .⁠⁠Het rugzakje van je kind groeit heel het leven mee.⁠Wanneer je kind nood heeft aan een groter rugzakje is afhankelijk van kind tot kind.⁠Het ene kind schakelt sneller over op een grotere rugzak, dan een ander kind.⁠⁠Wat wij als ouder en omgeving kunnen doen is helpen om het rugzakje uit te bouwen.⁠Door hen te helpen om ervaringen in hun rugzakjes te steken.⁠⁠Hoe een rugzakje aanvoelt bij je kind is ook persoonlijk.⁠Sommige hebben rugzakjes die snel gaan wegen.⁠Ze voelen zoveel aan maar weten niet hoe ze hun rugzakje tijdig moeten leegmaken.⁠⁠Bij sommige kinderen kan het lijken alsof ze hun rugzakje af en toe uitdoen.⁠Na een drukke schooldag, een overweldigende gebeurtenis of een stresserende periode, ... .⁠⁠Dat is ook oké, ze zijn hun rugzakje niet kwijt maar laten hun rugje even rusten.⁠Geef en die tijd en neem hun rugzakje er terug bij wanneer zij er klaar voor zijn.⁠

Een hele tijd hebben ze gedacht dat krokodillen empathie konden voelen.⁠Dit dachten ze omdat er uit de ogen van krokodillen tranen rolde wanneer ze hun prooi verslonden.⁠⁠In de 9de eeuw kwam er dan een andere theorie die vertelde dat krokodillen met hun tranen hun slachtoffers tot bij hen lokte op ze dan vervolgens te verschansen.⁠⁠Eigenlijk doet dit weetje er niet toe.⁠Wat ik wel weet is dat de krokodil, die in ons hoofd zit, wel moeite heeft met empathie.⁠Enkele posts geleden vertelde ik jullie over de window of tolerance.⁠⁠Wanneer we ons binnen dit raam bevinden voelen we ons op en top.⁠We kunnen redeneren, logisch nadenken, relativeren en ons makkelijker verplaatsen in een ander.⁠⁠Te veel of te langdurige stress en spanning zorgt ervoor dat ons kind uit zijn raam wordt geslingerd.⁠Het menselijke en cognitieve brein koppelt zich los. De krokodil komt uit zijn modderbad en ons paard schiet in galop.⁠Ik kan je verzekeren dat het geen fijn gevoel is wanneer je bestuurd wordt door een prikkelbare krokodil en een hysterisch paard.Je kind schakelt over in een fight, flight of freeze modus.⁠Op dit moment is het dan ook veel moeilijker om empatisch te zijn naar een ander toe.⁠⁠Het is een feit dat kinderen met autisme een kleiner raam hebben en dus ook sneller buiten hun raam zullen slingeren.⁠Daarom is het belangrijk om als ouder te kijken naar je kind en je af te vragen:Kan ik op dit moment empathie verwachten?⁠Kan ik op dit moment hem iets meegeven over het innerlijk van zijn broer/zus of van mij?⁠⁠Het is belangrijk dat je kind eerst de kans krijgt om terug in zijn raam te gaan zitten.⁠Sommige kinderen vinden alleen die rust, anderen hebben daar jouw nabijheid voor nodig.Dit wil helemaal niet zeggen dat je alles maar moet laten gebeuren.⁠Stel liefdevolle grenzen maar verwacht niet meteen meer.Ga, wanneer je kind terug in zijn raam zit, naast hem zitten.⁠En probeer te vertellen over wat je bij hem zag gebeuren en bij een ander.⁠ Vertel dat wat hij voelde oké is, dat je hem begrijpt en dat je bij hem bent.⁠Praat tegen je kind, niet tegen die krokodil.⁠Die gaat je niet begrijpen.

Toen ik de empathieweek, samen met Het talentenhuis, bekend maakte kreeg ik veel vraag naar het ondersteunen van broers en zussen.'Hoe kan ik hen ondersteunen wanneer er weinig inlevingsvermogen is naar hun toe?''Wat kan ik extra doen voor mijn andere kinderen?'Het is vooral belangrijk dat we hen niet uit het oog verliezen.Maar wat jouw kind nodig heeft als brus zijnde, dat gaat alleen jouw zoon of dochter je kunnen vertellen.Er zijn enkele zaken die ik jullie wel graag meegeef in de opvoeding van een brus.♡Erken hun gevoelensDeze gevoelens kunnen enorm verschillend zijn per brus. Van frustratie en ergernis tot bezorgdheid, trots en verdriet.Benoem ook hun gevoelens, die mogen er ook zijn.Maak hier zelfs tijd voor zodat ook zij kunnen ontladen en opladen.♡Zorg voor één op één tijdHet moeilijk is om de aandacht bewust te verdelen tussen je kind met autisme en de brussen.Probeer wel één op één tijd in te plannen.Ga samen iets doen of plan een uitje.Maar zoek het ook in de kleine dingen.Samen koken, nog even mee in de kamer gaan zitten of gewoon eens lekker dicht tegen elkaar kruipen.♡Laat ze ventilerenWe zijn soms geneigd om meteen een maar of een want te geven wanneer een brus komt ontladen.'Ik begrijp je maar je zus kan hier niets aan doen WANT.. Maar hoe komt dat over?Wat als je stopt na die eerste drie woorden?Natuurlijk is het belangrijk dat je hen informeert over het anders denken, maar probeer dit niet te doen wanneer zij net hun gevoelens proberen te verwoorden.♡Wees attent voor wat ze doenBen jij je er van bewust wat die brussen bij jou allemaal doen?Zijn ze heel zorgend? Of proberen ze de boel luchtig te houden door veel humor te gebruiken?We kunnen van kinderen met autisme niet verwachten dat ze zich altijd even goed kunnen inleven in hun brus.Maar ook in de andere richting mogen kunnen we dit niet altijd verwachten van onze brussen.Het zijn ook maar kinderen met hun eigen noden, behoeften, gevoelens, zorgen,... .In ruzies is het dan soms enorm moeilijk om hier als ouder neutraal in te blijven.Heb je hier graag concrete informatie over? Lees zeker het boek 'How to talk to kids. Broers en zussen zonder rivaliteit.' !

Vorige week eindigden we met een post rond brussen.Ik wil jullie graag vier soorten brussen voorstellen.Dit wil niet zeggen dat jullie brus binnen één hokje past. (Ik hou niet van hokjes denken)Maar het geeft ons een beeld over verschillendecopingsmechanismen van brussen.De eerste brus is de zorgende brus.Zorgend naar ouders en zorgend naar broer/zus met autisme.Een groot inlevingsvermogen en zeer zelfstandig.Een helpende hand die altijd klaar staat.Zeer mooie eigenschappen maar er zijn ook bepaalde zaken die je in het oog moet houden.Deze kinderen komen vaak minder op voor zichzelf en hun eigen noden.Ze 'zorgen' in plaats van te spelen.De afwezige brus is een brus die zich op de achtergrond houdt om zo geen last te zijn.Ze zijn zeer snel zelfstandig en voelen aan dat de ouders veel aandacht moeten hebben voor hun broer/zus met autisme.Het is belangrijk om in het oog te houden dat deze kinderen zich niet eenzaam gaan voelen. Het is niet omdat ze zich afzijdig houden dat ze niet betrokken willen worden in het gezinsleven.Elk kind heeft nood aan die verbinding op zijn manier.De perfecte brus is voorbeeldig, voldoet aan de hoogste verwachtingen en laat ouders voelen dat ze goede ouders zijn. Deze kinderen krijgen vaak veel waardering voor wat ze doen maar te weinig voor wie ze zijn.Ze zijn enorm streng voor zichzelf en gemakkelijke prooien voor monstertje faalangst.(Beluister podcast faalangst van radio mama)De laatste brus is de bliksemafleider.Deze brus probeert de aandacht van de ouders naar zich toe te trekken, meestal op een negatievere manier. Het mooie is dat deze brus er zo voor zorgt dat de aandacht niet constant bij broer/zus met ASS ligt.Hij verlegt de spanningen van het ASS naar zichzelf. Zoals een bliksemafleider dus...Het is als ouder en omgeving belangrijk om ook bij brussen bewust verder te kijken dan het gedrag alleen.Vaak hoor je zorgende brussen die ingezet worden op de speelplaats, om te zorgen voor hun broer/zus.Maar kan dit kind dan nog genoeg kind zijn?Leer perfecte brussen dat 'goed genoeg' oké is.Wees attent voor die afwezige brus.En bedenk je eens hoe belangrijk bliksemafleiders eigenlijk zijn!

In het verleden werd er vanuit gegaan dat autisme meer voorkomt bij jongens.Bij onderzoek naar autisme was het ‘onderzoekspubliek’ dan ook in een zeer grote meerderheid van het mannelijke geslacht.Dit maakt dat de omgeving mogelijks dan ook moeilijker het autisme bij een meisje zou kunnen herkennen of signaleren.We kunnen ervan uitgaan dat de kern van het ‘anders denken’ wel gemeenschappelijk is.Beide geslachten ondervinden een andere prikkelverwerking en ook de drie grote theorieën rond het anders denken gelden voor jongens en meisjes met autisme.Het grote verschil en de onduidelijkheid zit in de soms andere uiting.Op het eerste zicht lijken meisjes met autisme al van kleuterleeftijd meer aangetrokken tot sociale interactie met anderen.Ik zet er uitdrukkelijk bij op het eerste zicht.Wanneer we verder kijken zien we dat die sociale interacties zeer veel energie vragen.Meisjes met autisme lijken sociaal meer typisch te ontwikkelen maar vaak zien we dat ze eerder goed zijn in het compenseren en het aanvoelen van wat er van hen verwacht wordt.Waar we ook een duidelijk verschil zien is het verschil in beperkte interesses of bij spel.Auto’s op rijtjes zetten, staren naar de wielen van de speelgoedtrein, … Maar hoe zit dit bij meisjes?We zien dat hun interesses maatschappelijk als minder ‘afwijkend’ worden beschouwd.Spelen met poppen, dieren, prinsessen. Maar misschien was jullie dochter ook wel enorm bezig met die kleine details van haar barbiepop.Of moesten de knuffels ook netjes om een rijtje.Dit gedrag lijkt bij meisjes meer als ‘algemeen’ te worden beschouwd.Er is nog steeds onderzoek naar het verschil bij jongens en meisjes.Waar we ondertussen wel uit zijn is dat er een onderschatting is, wanneer het gaat over autisme bij meisjes.Het is nog steeds duidelijk dat er minder vrouwen met autisme bekend zijn. Kijk al maar eens naar het lijstje van vrouwelijke beroemdheden met autisme.Dat is een stukje korter dan dat van de mannen.Hoe ervaren jullie dit verschil?Erkende jullie je dochter/jezelf binnen de gekende uitleg of juist niet?Zoals je weet uit het autisme zich bij iedereen anders, dus ook tussen meisjes onderling.

Heel vaak horen we dat kinderen met autisme ook problemen ervaren met eten.Ook bij dit gedrag is het belangrijk om onder de ijsberg te kijken.Hebben ze nood aan informatie bijvoorbeeld in de vorm van een weekmenu?Eten ze heel context/persoonsgebonden? Alleen spaghetti bij opa? Alleen fruit op school?Vandaag wil ik wat meer stilstaan bij de prikkels die een eetsituatie met zich meebrengt.Als we een eetsituatie eens goed bekijken zal je merken dat er eigenlijk beroep wordt gedaan op alle zintuigen.Ik zeg soms tegen ouders het eetmoment is ‘de speeltijd van het gezinsleven’.Iedereen verzamelt zich samen op één plek waardoor er een stortvloed aan prikkels ontstaat.Het is dan ook niet gek dat je kind hier op reageert.Het kan goed zijn dat bepaalde zintuigen worden afgesloten of dat er gecompenseerd wordt met een ander zintuig.Niet kunnen stilzitten tijdens het eten, Gesprekken als storend ervaren tijdens het eten,Gevoelig zijn voor het visuele aspect van kruiden,Overweldigd worden door de geuren,Structuren van eten in de mond,…We kunnen er dus wel vanuit gaan dat eten voor overprikkeling kan zorgen.Hoe je dit kan ondersteunen voor je kind is weer telkens uniek.Probeer eerst te werken rond de overgevoeligheden.Is hij overgevoelig voor geur? Zet de dampende potten niet op tafel.Is hij gevoelig voor het visuele van gemende gerechten? Bied alles apart aan.Zijn de gesprekken teveel aan tafel? Misschien helpt een koptelefoon, muziek of moet je kijken naar een strategische plek aan tafel.Zowel maatschappelijk als persoonlijk hangt er veel rond het thema eten.Als ouder wil je gewoon graag dat je kind eet en het liefst nog eens gevarieerd en gezond.Maatschappelijk lijkt er een druk te zijn om te genieten van eten en de gespreken met je tafelgenoten.Maar dit is voor kinderen met autisme niet vanzelfsprekend.Ga eens voor jezelf na wat je verwachting is? Is deze afgestemd op je kind?Wil je dat hij gewoon mee aan tafel zit? Of dat hij echt iets eet?Moet dit samen met jullie? Of mag het op een rustig plekje alleen?Stem je af en zet vooral geen druk!Neem ook eens een kijkje bij @rolinde_opdegroei. Haar tips zijn vaak ook ondersteunend bij ASS!

Regelmatig spreek ik met ouders over hun bezorgdheid bij de jaloezie van hun kind.Jaloezie is eigenlijk een emotie zoals een ander.Maar op één of andere manier heeft het een heel zware lading.Je zou kunnen stellen dat de meeste mensen een afgunst ervaren tegenover jaloerse mensen.Wanneer je kind dan extreem jaloers lijkt, triggert dit iets in ons.Het is een donker, zwaar gevoel dat we liefst zo snel mogelijk zien verdwijnen uit het lijfje van ons kind.Toch vind ik het echt belangrijk dat jaloezie niet wordt buitengesloten.Hij behoort tot de familie van gevoelens.En iedereen binnen deze familie heeft recht op dezelfde benadering.Erkenning, er mogen zijn, … Los daarvan is jaloezie en emotie die hoort bij de ontwikkeling van kinderen.Net zoals andere emoties, heeft je kind tijd nodig om hier mee te leren omgaan.‘Name it to tame it’ geldt dan ook bij het gevoel jaloezie.Wanneer we kinderen gaan bestraffen of negatief benaderen voor hun jaloerse gevoelens, dan zullen deze alleen maar groeien.Want dan heeft de ander zeker iets dat zij niet hebben. Namelijk begrip en erkenning.Bij kinderen met en zonder autisme vraag ik me soms ook af, is dit echt jaloezie?Moet ik niet nog kleiner gaan kijken? Van waaruit komt die jaloezie?Je zal vaak verrast zijn door de herkenbaarheid. Ik kwam ooit thuis bij een gezin waar het jongere zusje met autisme jaloers leek.Ik ging met haar broer iets fijn doen boven en dat mocht niet.Ik moest en zou beneden blijven en met haar spelen.Je zou dit kunnen bekijken als een jaloersheid. Ze wilt mij voor haar alleen.Ze voelt afgunst door iets wat haar broer heeft en zij niet.Ik probeerde tussen haar tranen door tijd te nemen om verder te kijken.Met een ‘hmmm’ en een ‘Ik luister’ groeide er tijd. Tijd om haar emoties te laten zijn en tijd voor mij om verder te kijken.Natuurlijk was dit geen pure jaloezie.Dit was verwarring. Ik kwam ineens niet meer voor haar.Dit was onduidelijkheid. Wat ging ik doen met haar broer?Ze had informatie nodig. Wanneer kom ik terug voor haar?Laat ook deze emotie er zijn.Neem je tijd om verder te kijken.En blijkt het toch jaloezie te zijn?Dan is dit ook oké!⁷

Trek als ouder aan hetzelfde zeel, maar dat wil niet zeggen dat je altijd aan dezelfde zijde moet staan.Maar waarom?Een zeel is een dik, sterk touw opgebouwd uit meerdere individuele touwtjes.Een touwtje individueel, heeft niet de kracht om een groot gewicht te dragen.Maar wanneer je die kleinere touwtjes samenvoegt krijgt je een stevig touw waar je kinderen aan kunnen hangen, op kunnen leunen, ontdekken en uitrusten.Die kleine draadjes hebben dus wel degelijk een belangrijke functie, ze vormen de basis van het stevig touw dat jullie gezin verbindt.Wanneer je ouder wordt ga je samen met je partner de draadjes, van je eigen kindertijd en opvoeding, samenvoegen.Elke draadje staat voor een waarde, een visie, een doel.Sommige draadjes zullen door jullie beiden worden toegevoegd, andere draadjes blijven achter.Maar soms kan er ook onenigheid zijn. Past dit touwtje wel in ons dik, verbindend touw?De één is overtuigd de ander kreeg dit touwtje als kind zelf niet mee en twijfelt.Wanneer zo’n touwtje mee wordt opgenomen in jullie dikker touw, zal je merken dat je partner dit touwtje misschien steviger vasthoudt dan jij.Een touwtje wordt extra goed vastgenomen wanneer het onwennig, angstig of onbekend voelt.Dan is het belangrijk om na te gaan welk effect dit heeft op je kind.Heeft hij er last van? Of is het een ervaring om zelf te ontdekken wat hij van dit touwtje vindt?In mijn gezin is dit het touwtje, 'ontdekken van eigen grenzen met vallen en opstaan.'Natuurlijk moet dit touwtje aanwezig zijn, maar ik voel dat ik dit touwtje sterker vasthou dan mijn partner.Ik voel me onrustig wanneer mijn kinderen iets willen doen waarvan ik, de minder goede, afloop al ken. Mijn partner kan dit touwtje meer lossen, hij blijft op een afstandje vol vertrouwen kijken en staat paraat wanneer hij nodig is.Het is soms verwarrend maar vaak ook leerrijk om ouders te hebben die aan de andere kant van dat dik touw staan.Je kan als kind zelf kiezen voor datgene dat op dat moment veilig voelt.In ons geval...Heb ik vandaag mama nodig die met mij op verkenning gaat en alle obstakels uitlegt?Of kan ik het alleen en weet ik dat papa er zal staan wanneer het nodig is?

Executieve functies zijn onze denkprocessen die zorgen voor sociaal en doelgericht gedrag.Ze zijn een beetje zoals een politieagent in het midden van een druk kruispunt.Hij moet alles regelen en het overzicht bewaren.Wanneer die politieagent niet gefocust is zal dit dan ook zijn effect hebben.Onvoorziene files, vertragingen, ongevallen, verkeersagressie, … Het politieagentje van kinderen met autisme heeft het vaak moeilijk en dit zien we ook in hun gedrag. Er zijn letterlijk vertragingen en files.Taken duren langer zoals aankleden, huiswerk maken.Dit komt omdat hun polite agentje moeite heeft om de tussenstappen te automatiseren (werkgeheugen).Hij heeft moeite met het plannen en organiseren van het kruispunt.Hij ondervindt ook moeite met time-management. En heeft moeite om tijd in te schatten.Hoe lang duurt iets?Maar ook hoeveel tijd hij zelf nodig heeft.Hij staat dan ook regelmatig te laat op zijn kruispunt.Aandacht erbij houden is ook niet altijd vanzelfsprekend, hij is snel afgeleid.Maar ook als het te druk wordt en hij dreigt het overzicht te verliezen, heeft hij de neiging om de aandacht van zijn taak los te koppelen.Van de ene taak naar de andere gaan vraagt veel energie.Wanneer hij het ene moment op een T-kruispunt moet staan is het voor hem heel lastig om daarna te switchen naar een ander kruispunt of andere taak.Maar ook het kunnen beginnen aan een taak is hierdoor moeilijk.Ook de emotieregulatie loopt moeilijker bij deze politieagent.Hij voelt pas te laat aan wanneer iemand over zijn grens gaat en kan moeilijk zijn emoties aanvoelen en uiten.Hij lijkt ook vaak impulsief en vindt het moeilijk om op voorhand gevolgen te koppelen aan zijn gedrag.Het heeft geen zin om je kind te straffen voor dat wazig politieagentje in hun hoofd.Een kind met autisme heeft moeilijkheden om al deze processen goed te beheersen en dat is iets waar we ons als omgeving bewust van moeten zijn.Wat heeft je kind nodig?Wat kan ik verwachten?Lukt het soms wel?In plaats van snel te belonen, stel je de vraag, wat maakt dat het nu beter lukt?(Minder druk, stress, duidelijkheid,...)Welke moeilijkheden ervaart het politie agentje van jullie kind?

Wat is nu het verschil tussen hoogsensitivitieit (HSP) en ASS?Langs de buitenkant kan je soms wel gemeenschappelijkheden opmerken in het gedrag. Zo zien we zowel bij ASS als HSP volgende zaken in het gedrag terugkomen.-Gevoeligheid voor prikkels-Soms terugtrekken uit sociale situaties-Graag vasthouden aan routines-Regelmatig intenste emotionele buien.Ook bij dit gedrag is het belangrijk om verder te kijken.Want dan zal je zien dat de oorsprong van dit gedrag anders is bij kinderen bij ASS.Ze hebben wel één gemeenschappelijkheid en dat is de gevoeligheid voor prikkels.Bij kinderen met HSP vertrekken de andere gedragingen ook vaak vanuit dit aspect.Zo trekken sommige zich terug uit sociale situaties omdat ze overspoeld worden door de gevoelens, gedragingen, mimiek van anderen. Deze kinderen ontwikkelen vaak een hele sterkte theory of mind. En dat is een verschil met kinderen met ASS.Waarom zie je dit dan nog niet bij je kleuter met hoogsensitivitieit? Gewoon omdat die theory of mind nog moet ontwikkelen. We spreken pas van een beginnende empathie in die vierde sociaal-emotionele fase (3 tot 7 jaar)!HSP kinderen houden zich zoals kinderen met autisme graag vast aan routines.@hoogsensitief.nl kadert dit op haar site vanuit het overspoeld worden aan prikkels bij nieuwe situaties. Deze overspoeling vermijden ze liever.Het ligt dus niet aan een probleem met flexibel denken en doen of een gebrek aan het zien van het grotere geheel, zoals kinderen met ASS.Net zoals kinderen met ASS zien we ook dat HSP kinderen regelmatig intenste emotionele ontladingen hebben.Dit maakt dat mensen soms gaan twijfelen.Maar als je verder kijkt zie je toch de verschillen.ASS wordt gezien als een ontwikkelingsstoornis, terwijl HSP een persoonlijkheidskenmerk is.Bij ASS zijn er problemen met het zien van het grotere geheel (centrale coherentie) die er juist wel is bij kinderen met HSP.Er zijn ook mensen met HSP die problemen lijken te ervaren met de executieve functies. Maar vaak valt dit ook te verklaren vanuit die gevoelige prikkelverwerking.Lopen jullie vast of twijfels?Het is helemaal oké om hier vrijblijvend iemand over te raadplegen!

Helikopterouders, het heeft een negatieve lading.Ze voeden hun kinderen te beschermend op en houden de touwtjes stevig vast.Het beperkt het kind in zijn ontwikkeling omdat het minder kan ontdekken, leren en ervaren. Maar soms hoor ik zaken waarvan mijn hart bloedt.Ik hoor regelmatig hoe ouders van kinderen met ASS die titel soms onterecht krijgen of zich, die titel, zelf toe-eigenen.Ze krijgen vanuit de omgeving de stempel ‘overbezorgd’.Ik probeer in mijn begeleidingen dit metafoor een beetje te herkaderen.Het is oké om als ouder in een helikoptertje te zitten.Belangrijk is dat de helikopter zich afstemt op het kind daar beneden in het zoeklicht.Wanneer we dichtbij vliegen, is de radius waar ons kind loopt erg klein.We beschermen ze en houden goed in het oog welke richting ze uitgaan.We zien elk klein detail en kunnen snel landen indien nodig.Vliegen we hoger, dan vergroot deze radius.We belichten een groter stuk, ons kind kan op ontdekking en kijken welke richting hij wil inslaan.Te lang, te dicht bij je kind vliegen beperkt die belangrijke ontdekkingstocht.Maar toch denk ik dat het oké is om soms dichtbij en dan weer verder af te vliegen.Dat is voor mij afstemmen.Wanneer we mama of papa worden is het altijd een beetje zoeken. Als we merken dat ons kind de meest gekende weg lijkt te nemen, is het gemakkelijker om wat hoger te gaan vliegen.Maar wat als je kind anders lijkt te ontwikkelen? Of op een andere manier singalen stuurt?Of je merkt dat niet elke omgeving even begripvol is?Dan lijkt het me heel vanzelfsprekend dat je wat dichterbij gaat vliegen.Je wilt je kind volgen want het is nog onduidelijk welke richting hij uit zal lopen.Een ouder die meer wil weten over de schooldag van hun kind met ASS of regelmatig overleg wil, is niet meteen een helikopterouder.Misschien moeten we ons afvragen wat die ouder nodig heeft om de helikopter te doen stijgen?Een extra passagier? Of de geruststelling dat er iemand anders ook van bovenaf meekijkt?Een oor dat echt luistert?Het is oké om als ouder te zoeken naar de juiste afstand.Laten we, net zoals bij kinderen, ook verder kijken dan elkaars gedrag en zoeken hoe we elkaar kunnen helpen.

Kinderen met autisme ervaren problemen met de centrale coherentie.Sommige spreken ook van een contextblindheid. Maar wat is dit nu juist?Centrale coherentie is de mogelijk om een grote hoeveelheid informatie globaal te interpreteren.Onze hersenen krijgen via onze zintuigen allerlei informatie, die vervolgens op verschillende plekken in de hersenen wordt verwerkt.Vervolgens is er een samenwerking tussen die verschillende hersendelen zodat er een betekenis gevormd kan worden.Kinderen met autisme hebben een beperktere centrale coherentie. Hierdoor zien ze moeilijker een samenhang. Ze nemen de wereld waar in fragmenten of details.In onze wereld is het heel belangrijk om rekening te houden met de context.Zo kan een ‘blik’ een blik tomatensaus zijn maar kan je ook even goed een blik werpen met je ogen.Gaan we naar de bank om geld af te halen of om uit te rusten na een wandeling?Peter Vermeulen legt het ook uit aan de hand van volgend voorbeeld:Een opgestoken hand heeft meerdere betekenissen.High five, hallo en wanneer een agent dit doet heeft het weer een andere betekenis.Mensen met autisme kunnen die hand wel zien maar hebben moeite om de context er rond mee te nemen.Om dit te kunnen moeten ze alle informatie, die ze krijgen, bundelen tot één geheel.Peter Vermeulen legt uit dat het niet mogelijk is om al deze betekenissen op cognitief vlak aan te leren.Want een politieagent die zijn hand opsteekt vraagt misschien om te stoppen.Maar als het je nonkel is, die politieagent, dan zou het wel eens gewoon hallo kunnen zijn.Dit maakt dat kinderen met autisme voortdurend moeten puzzelen.De ene puzzel is makkelijker dan de andere.Dat puzzelen is vaak frustrerend, vermoeiend en vraagt veel energie. Kinderen met autisme zijn detaildenkers die soms botsen op een maatschappij, verwachtingen, situaties die vooral worden gevormd door samenhangdenkers.

Kinderen met autisme zijn detaildenkers.Hun wereld bestaat uit afzonderlijke fragmenten die voor hen de situatie kaderen.Elk detail is een ballon.Wanneer alle details goed zitten zweeft je zoon of dochter lekker rond.Alles klopt en er is geen reden tot paniek.Ze kunnen genieten van het uitzicht en voelen zich min of meer in balans.Wanneer er een detail verandert of verdwijnt, ploft de ballon.Dat is serieus schrikken, maar het is ook veel meer dan dat…Je kind moet opnieuw zijn balans zoeken.Ze zweven daar nu rond met een ballonnetje minder.Je kan begrijpen wat er gebeurt wanneer er meerdere ballonnetjes zouden ploffen.De ballonnetjes van je kind gaan zeker af en toe ploffen.Het is dan ook oké dat je kind daar last van heeft.Het is belangrijk om eens te kijken naar jezelf.Wat heeft het minste impact?Als je weet dat er een ballon gaat ploffen?Of wanneer dit onverwachts gebeurt?Bereid je kind voor op het ploffen. Zo kan hij zich al klaar houden en kijken hoe hij zijn balans kan terugvinden.Soms moet je als ouder of omgeving ook eventjes helpen en hem vasthouden terwijl hij zijn evenwicht zoekt.Soms helpt het ook om enkele ballonnetjes toe te voegen, zodat je kind zich kan vasthouden aan andere details.Het is als omgeving niet altijd duidelijk welke ballonnetjes je kind juist vast heeft.Zo had ik ooit een kindje dat blokkeerde omdat ik mijn haar niet in mijn gekende dotje had.Mijn dotje was een ballonnetje en toen ik aanbelde met mijn haren los, liet ik onverwacht zijn ballon ploffen.Sommige kinderen kunnen praten over hun ballonnetjes.Andere kinderen niet.Dan is het als ouder een zoektocht, om te ontdekken wat je kind doet zweven.

Voor deze prikkelende woensdag neem ik jullie mee naar de monoverwerking.Ik noem het ook wel eens ‘het beschermingsschild van de overprikkeling.’Misschien voelen volgende zaken wel zeer herkenbaar:❁Als hij naar de televisie kijkt reageert hij op niets!❁Als ze over haar toeren is kan ik geen ingang vinden. ❁Soms lijkt hij niets rondom zich op te merken wanneer hij met iets bezig is.❁Als ik tegen haar praat kan ze niet naar mij kijken.❁Als hij aan het spelen is op de speelplaats, voelt hij het niet als hij moet plassen.Kinderen kunnen hun schild in verschillende situaties erbij halen:❁Bij overprikkeling om zich af te schermen.❁Als hulpmiddel om een taak goed te volbrengen.Wanneer we enkel het gedrag interpreteren, bestempelen we deze kinderen misschien als onbeleefd of onhandelbaar.Voor we het weten vuren we nog eens een extra grote prikkellawine op hen af.We nemen ze bij de arm,we maken grootse bewegingen,stellen honderd en één vragen, verheffen onze stem en verwachten dat ze naar ons kijken.Wanneer we kinderen op deze manier benaderen gaat hun schild extra omhoog. En terecht, ze beschermen zichzelf tegen die prikkellawine.Het is juist belangrijk om dan op zoek te gaan naar welke ingang er wel is.Welk zintuig staat wel open?Mono betekent letterlijk één.We moeten op zoek gaan naar dat zintuig dat open staat en dit inzetten om terug die verbinding te vinden. Elk kind heeft een uniek beschermingsschild.Het ene kind kan je bereiken via geuren terwijl een ander kind auditief een opening heeft.Het schild, maar ook de zintuiglijke onder- en overgevoeligheden van je kind kunnen, naarmate de tijd, veranderen.Het is dus als ouder en omgeving belangrijk om te blijven observeren en te blijven duiken onder dit prikkelende gedrag.